Osobliwości przyrodnicze Sodowej Góry w Jaworznie

Lokalizacja kamieniołomu Jaworznie

W północnej części miasta Jaworzno w dzielnicy Warpie, u podnóża Góry Sodowej znajduje się nieczynny kamieniołom. Zajmuje powierzchnię około 22 ha. Eksploatację zakończono tu w roku 1998. Do wyrobiska można dojść od prawej strony (patrząc ku północy) mostu rozdzielającego złoże, bądź drogą od strony wschodniej. Ściany wyrobisk dochodzą do wysokości 25 m. U podnóża ścian znajdują się osypiska. Niektóre są już silnie zapełznięte i zarośnięte roślinnością pionierską, głównie wierzbówką nadrzeczną - rośliną wy stępującą naturalnie na żwirowiskach towarzyszących górskim rzekom. Odsłaniające się ut wory należą do triasu (warstwy gogolińskie). Reprezentowane są przez wapienie margliste. Miąższość poszczególnych warstw waha się w granicach od kilkunastu do ponad 20 cm.

Budowa geologiczna okolic Sodowej Góry k/Jaworzna

Wśród odłamków skalnych zalegających u podnóży ścian skalnych można znaleźć doskonale zachowane, wypreparowane skamieniałości z rodzaju Plagiostroma (Plagiostroma striatum - skamieniałość przewodnia dla tria su) oraz ceratyty. Można tu również napotkać zlepy muszlowe, składające się z licznych, nie kiedy silnie zdeformowanych cienkościennych skorup małży.

W niektórych przypadkach mamy do czynienia ze skałą zbudowaną z rozdrobnionych skorup muszli (muszlowiec). Stropowa część złoża jest silnie skrasowiała, obserwuje się obecność licznych lei i kieszeni wypełnionych pozostałościami po wapieniach.

W południowej ścianie kamieniołomu na wysokości około 308 m n.p.m. znajduje się wejście do podziemi. Był to niegdyś magazyn materiałów wybuchowych. Długość wszystkich korytarzy wynosi około 210 m. Korytarze są obetonowane. Miejscami na stropie obserwuje się ubogą szatę naciekową w postaci tzw. makaronów oraz polew. W spągu obecne są namuliska gliniaste.

Punkt widokowy na kamieniołom

Z mostu przewieszonego nad brzegami kamieniołomu rozciąga się fantastyczny widok

na okolicę. Sąsiadująca z kamieniołomem Sodowa Góra (320 m n.p.m) jest ostoją sasanki otwartej (powierzchniowy pomnik przyrody „Sasanka"), w skali kraju uważanej za gatunek zagrożony. Na terenie województwa śląskiego jest to jedyne miejsce jej występowania (od kilku już lat jednak nieobserwowana).

Wzgórze pokryte jest młodymi drzewostanami, głównie sosny i modrzewia (na sadzonymi sztucznie) oraz ciepłolubnymi murawami i zaroślami. Od strony południowej i wschodniej zbocza wzgórza okalają pola uprawne. Charakterystycznym elementem rzeźby tego terenu są liczne nieregularne zagłębienia otoczone usypiskami w kształcie wałów czy kopców. Są to pozostałości po prowadzonej powierzchniowej eksploatacji rud cynku i ołowiu.

GEOsfera czyli Ośrodek Edukacji Ekologiczno-Geologicznej w Jaworznie

Obecnie teren kamieniołomu został przekształcony w Ośrodek Edukacji Ekologiczno-Geologicznej GEOsfera. Myślą przewodnią jego założycieli była szeroka promocja walorów przyrodniczych. Paradoksem jest że właśnie to eksploatacja przemysłowa i rozcięcie wzgórza wyrobiskiem uwypukliła wszystkie atuty przyrodnicze tego miejsca. W związku z powyższym kamieniołom stał się tłem do założenia licznych kolekcji roślinnych, w skład których wchodzą m.in wrzosowisko i jeden z największych w Europie ogrodów sensorycznych. Ogółem posadzono tu ponad czterdzieści tysięcy roślin (https://omp.oop.org.pl/ogrody/geosfera-j.aworzno/).