Katany, miecze, szable, młoty i sztylety są różnymi rodzajami broni białej, które mają bogatą i fascynującą historię. Oto krótki opis każdego z nich

Katana: Klasyczna, jednostronnie naostrzona japońska szabla o charakterystycznym wygiętym ostrzu. Katanę tradycyjnie używano przez samurajów, japońskich wojowników, jako broń do walki wręcz. Obecnie jest często wykorzystywana jako ozdoba i rekwizyt w sztukach walki.

Miecz: Jest to ogólny termin odnoszący się do broni białej o długim, ostrych ostrzu. Miecze były używane przez wiele różnych kultur i okresów historycznych, często jako narzędzie do walki, a także jako symbol władzy i szlachetności.

Szabla: Typowa broń biała o zakrzywionym ostrzu, charakterystyczna dla kawalerii w wielu kulturach. Szable były wykorzystywane do walki z bliska i miały za zadanie dostarczenie szybkich i precyzyjnych cięć.

Młot: Młoty bojowe, zwane także młotami wojennymi, to ciężkie narzędzia służące do zadawania potężnych ciosów. Były stosowane w starożytnych i średniowiecznych bitwach, szczególnie przeciwko uzbrojeniu w zbroje.

Sztylet: To mały, jednostronnie naostrzony nóż o ostro zakończonym ostrzu. Sztylety służyły jako broń w czasach, gdy ubiór ochronny nie był powszechny, i były stosowane zarówno w samoobronie, jak i jako broń ofensywna.

Wszystkie te typy broni miały swoje unikatowe cechy i zastosowania w różnych okresach historycznych i kulturach. Dzisiaj są często kolekcjonowane jako ozdoby lub używane w sztukach walki, jednak warto pamiętać o odpowiedzialnym podejściu do posiadania i używania broni, aby uniknąć niebezpiecznych sytuacji.

Co to jest katana?

Katana to japońska długa sieczna broń biała, należąca do grupy tzw. mieczy japońskich (nihon-tō). Charakteryzuje się jednosieczną, zakrzywioną głownią o długości powyżej 60 cm, zakończoną ściętym sztychem, nazywanym "kissaki". Jest to broń o niezwykłej precyzji i wyjątkowym pięknie.

Głownia katan jest wykonana z wysokiej jakości stali, a jej zakrzywienie nadaje jej charakterystyczny wygląd. Jelec (tsuba) to ozdobny pierścień, który chroni dłoń użytkownika i często ma kolisty kształt, a także jest bogato zdobiony. Rękojeść (tsuka) katan jest zazwyczaj wykonana z wydrążonego drewna lub miedzi, a jej oplot może być wykonany z jedwabiu lub tradycyjnie ze specjalnie przygotowanej skóry rekina. Oplot skórzany jest cienki, ale wytrzymały na warunki atmosferyczne i uszkodzenia mechaniczne.

Katana ma długą i bogatą historię, była używana przez samurajów, japońskich wojowników, jako symbol ich honoru i szlachetności. Oprócz swojej roli bojowej, katanę uznaje się także za dzieło sztuki, dzięki swojej precyzyjnej obróbce i pięknej estetyce. Obecnie katany są cenionymi kolekcjonerskimi eksponatami oraz popularne w sztukach walki i ceremoniach. Japońska kultura otacza tę broń niezwykłym szacunkiem, doceniając zarówno jej funkcjonalność, jak i artystyczną wartość.

Katana, ze względu na swoją zakrzywioną i jednosieczną głownię, przypomina konstrukcyjnie szablę. Niemniej jednak, zwyczajowo używa się nazwy "miecz" (samurajski lub japoński), co wynika z wpływu języka angielskiego, w którym określa się ją jako "sword" (w języku polskim i angielskim termin "miecz" ma lekko różne znaczenie).

W pochwie mieczy, mniej zamożni ludzie trzymali schowki na dodatkowe akcesoria, takie jak kozuka, kodachi, kōgai, waribashi i umabari. Ci bogatsi, którzy mieli także krótszy miecz wakizashi lub sztylet tantō, trzymali te akcesoria przy sobie. Krótszy miecz lub sztylet były bardziej praktyczne do noszenia na co dzień, a dłuższy miecz zostawiano w specjalnym miejscu przed wejściem do domostwa.

W 1876 roku edykt Haitō-rei zakazał posiadania broni dla wszystkich obywateli Japonii z wyjątkiem wojska i policji. Wraz z tym zakazem umiejętności posługiwania się bronią stopniowo zanikały, a tradycyjne miecze katany przestały być produkowane. Umiejętności te ewoluowały w dwie różne dziedziny: szermierkę sportową (kendō) oraz szermierkę medytacyjną (iaidō).

Przez wiele lat, do 1933 roku, nie powstawały tradycyjne miecze katany. W czasie II wojny światowej, wielu japońskich oficerów używało mieczy wojskowych guntō, które były stylizowane na katany z okresu Edo.

Po II wojnie światowej, szermierka bojowa została wznowiona w Szkole Wojsk Lądowych Toyama (Rikugun Toyama Gakkō). Z tego nurtu powstała współczesna szermierka bojowa, znana jako battōdō, oraz szermierka medytacyjna iaidō, które wywodzą się z iaijutsu. Obecnie te sztuki walki są praktykowane jako dziedzictwo kulturowe i formy samodoskonalenia.

Obecnie miecze japońskie można podzielić na kilka kategorii. Istnieją stare miecze, które są kolekcjonerskie i cieszą się dużą wartością historyczną. Są one starannie przechowywane i pielęgnowane przez miłośników i kolekcjonerów.

Miecze wytwarzane obecnie w Japonii są produkowane zgodnie z tradycyjnymi technikami i standardami, przestrzegając wszelkich restrykcji technologicznych. Są to wysokiej jakości i autentyczne dzieła rzemiosła, które są cenione na całym świecie.

Poza granicami Japonii także tworzy się miecze, ale często stosuje się bardziej zaawansowane technologie, które mogą nie spełniać ściśle tradycyjnych standardów, więc nie są one zaliczane do mieczy japońskich. Niektóre z tych mieczy to repliki lub podróbki, wykonane z materiałów takich jak stal nierdzewna, które nie mają autentycznego charakteru broni japońskiej.

Warto zaznaczyć, że w Japonii istnieje limit roczny narzucony przez rząd na wytwarzanie nowych mieczy, aby zachować ich wyjątkowość i wartość historyczną.

Co do mieczy guntō, które były produkowane masowo w czasie II wojny światowej, obowiązuje nakaz niszczenia w Japonii, ponieważ nie spełniały standardów jakości broni kutej ręcznie. Jednak poza granicami Japonii nadal istnieje wiele mieczy guntō, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, gdzie zostały przywiezione przez amerykańskich żołnierzy po II wojnie światowej.

Definicja słowa "katana" jest trudna, ponieważ na przestrzeni wieków broń ta przeszła liczne zmiany, a tłumaczenia na języki zachodnie nie zawsze są precyzyjne. Można jednak wyróżnić trzy ogólne kryteria rozróżnienia:

Broń jednosieczna.

Ogólna nazwa rodzaju broni siecznej.

Długa broń noszona na biodrze w parze z krótką bronią białą, tzw. wakizashi.

W większości przypadków katana to broń jednosieczna o różnorodnej krzywiźnie. Jednakże wytwarzano także katany z głowniami obosiecznymi (o niewielkiej krzywiźnie), co odnosiło się do samego sztychu (kissaki-moroha-zukuri), części lub całości głowni (kogarasu-zukuri).

Historia katany

Pierwsze egzemplarze broni przypominającej późniejsze katany pojawiły się w Japonii w okresie Nara (710–794) i nosiły nazwę kara-tachi, co oznaczało "miecze chińskie". W początkowych fazach nie były one jeszcze ozdobione ani nie miały jelca tarczkowego. Dopiero w okresie Muromachi-Ashikaga (1392–1573) pojawiła się broń podobna do późniejszej katany, nazywana uchi-gatana, czyli "miecz uderzeniowy", którą używali głównie ubożsi wojownicy walczący pieszo. Istnieje wiele innych wersji mieczy z tego okresu, ale różnice pomiędzy nimi były niewielkie.

W okresie Edo (1603–1868) produkcja mieczy została usystematyzowana. Powstało wiele przepisów regulujących sposób noszenia i używania broni. Wtedy również wprowadzono pojęcie daishō, czyli pary mieczy składającej się z katany i wakizashi (krótkiego miecza), co było oznaką statusu samuraja. W tym okresie wykształciły się również rodziny rzemieślnicze, specjalizujące się w produkcji katany, co przyczyniło się do rozwoju tradycyjnych nazw i technik.

Główne różnice pomiędzy mieczami tachi a katana wynikają z różnego sposobu noszenia broni. Miecz tachi był noszony na dwóch rapciach ashi, ostrą stroną głowni ku dołowi, i był używany przede wszystkim w walce w zbroi. Natomiast katana była noszona przy normalnym ubraniu, bez rapci, przetknięta przez pas (kaku-obi), ostrą stroną głowni ku górze. Sposób noszenia miał wpływ nie tylko na wygląd stroju (koshirae) oraz pochwy (saya), która przy tachi posiadała specjalne dodatkowe pierścienie, ale także na samą krzywiznę ostrza. Ostrze katany zazwyczaj było mniej wygięte niż ostrze tachi.

Proces wytwarzania

Głownia miecza, zwana również katana-kaji, była wytwarzana przez specjalistycznego rzemieślnika, zwanego płatnerzem. Proces produkcji wymagał wielu dni ciężkiej pracy. Na początku, ręcznie kuto żelazo, a następnie nadawano mu odpowiedni kształt poprzez zgrubny szlif strugami, zwany "sen". Opcjonalnie, w głowni wykonywano rowek (bo-hi) dla ozdoby i zmniejszenia wagi miecza (to zajmowało około 3 dni). Następnie ostrze było hartowane.

Do produkcji najwyższej jakości katan używano unikatowej stali, znanej jako tama-hagane. Stal ta była wytwarzana 2-3 razy w roku z żelaza wypłukiwanego z górskich strumieni. Proces ten polegał na wytapianiu żelaza z węglem drzewnym przez trzy doby w specjalnym piecu. To nadawało stali specyficzne właściwości. Tama-hagane składała się z trzech rodzajów stali: kruchej i twardej, używanej na ostrze, twardej, ale wytrzymałej, na warstwę pod ostrzem oraz plastycznej na rdzeń. Płatnerz wybierał te rodzaje stali metodą porównawczą z kęsów powstających podczas danego wytopu.

W najprostszym przypadku, zwykłą gąskę stali formowano w długi pręt, który potem przecinano, nakładano na siebie dwie połówki i sklepywano z powrotem w pręt. Ten pręt był wielokrotnie podgrzewany w palenisku. Taki wielokrotny proces przecinania i sklepywania powodował, że ostrze miało konstrukcję laminatu stalowego, czyli składało się z wielu warstw. To zwiększało wytrzymałość miecza, jednocześnie zachowując elastyczność. Proces skuwania tworzył charakterystyczne wzory na powierzchni głowni, które były charakterystyczne dla mieczy wykonanych tą techniką dziwerowania. Początkowa, gąbczasta postać stali wymuszała tego typu obróbkę. Cały proces wytworzenia katany był bardzo precyzyjny i wymagał wielkiego talentu i doświadczenia płatnerza.